Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie Krajowe Ramy Kwalifikacji. Rok 2023/2024; Archiwum . Wydział Biotechnologii i Hodowli Zwierząt Pierwsze wiosenne kwiaty: przebiśniegi, przylaszczki, zawilce, sasanki, krokusy. Są one pod ochroną. Wiosna w świecie roślin. Krzew forsycji - najbardziej widoczny zwiastun wiosny. Pąki na drzewach i krzewach stają się coraz większe. Zielenieje trawa. Kwitną topole i pierwsze wierzby. Przykłady z naszej społeczności Liczba wyników dla zapytania „produkcja roślin i zwierząt”: 10000+ WIOSNA w świecie roślin i zwierząt Prawda czy fałsz 8 + 7 + 2 = 8 + 2 + 7 = 17. Uczniowie wskazują płatki, których sumę liczb najłatwiej obliczyć. W środek kwiatka wpisują obliczoną sumę trzech składników. Rachunek pamięciowy – dopełnienie do 10. Nauczyciel mówi wybrana liczbę (od 1 do 9), następnie uczniowie podają liczbę, która z podaną przez nauczyciela da w sumie 10. . Jako nauczycielka wychowania przedszkolnego nie mogłam przejść obojętnie obok takiej pozycji jak Niezwykłe przyjaźnie. W świecie roślin i zwierząt, która ukazała się nakładem Wydawnictwa Nasza Księgarnia. Książki, które zawierają wartościowe treści, a do tego są bogato ilustrowane i po prostu pięknie wydane, natychmiast wzbudzają moje zainteresowanie. Emilia Dziubak, znana polska ilustratorka i autorka, stworzyła niesamowitą opowieść. W ciekawy sposób podeszła do tematu przyjaźni, ukazując małym czytelnikom złożoność tej relacji i jej specyfikę. Co w trawie piszczy? Głównym bohaterem książki jest kot Homer, który pewnego dnia czuje się zaniedbany przez właściciela. Postanawia więc opuścić dom i wyruszyć na poszukiwania idealnego przyjaciela. W trakcie swojej wędrówki staje się uważnym obserwatorem świata roślin i zwierząt. Homer poznaje rozmaite typy współzależności między poszczególnymi gatunkami. Szybko zauważa, że nie każdą z tych relacji mógłby określić mianem prawdziwej przyjaźni. Zagłębiając się w tajemnice fauny i flory, cały czas zastanawia się, jaki powinien być przyjaciel skrojony na miarę i czy uda mu się znaleźć odpowiedniego kandydata. Książka pod lupą Niezwykłe przyjaźnie. W świecie roślin i zwierząt to bez wątpienia pozycja idealna dla dzieci, które uwielbiają książki bogato ilustrowane. Emilia Dziubak stworzyła przepiękne, przyjemne dla oka obrazki, które stanowią jeden z głównych atutów tej publikacji. Nie są one w stu procentach realistyczne, ale bajkowy klimat tylko dodaje książeczce uroku. Ponadto książka wydana została w dużym formacie A4, z twardymi kartonowymi kartkami, dzięki czemu jest trwała, odporna na uszkodzenia, a przede wszystkim idealna dla małych dziecięcych rączek. Każdy przedszkolak bez trudu może samodzielnie eksplorować jej zawartość. Jeśli chodzi o treść, nie znajdziemy tu szczegółowych informacji o życiu zwierząt i roślin. Autorka przekazuje małemu odbiorcy podstawową wiedzę na temat korelacji występujących między różnymi gatunkami. Robi to w sposób ogólnikowy, ale przy tym bardzo przystępny, odpowiedni dla kilkulatka. Można powiedzieć, że książka jest bardziej zbiorem ciekawostek i faktów przyrodniczych. Jednak spośród innych publikacji wyróżnia ją historia Homera, która łączy poszczególne elementy, wątki w jedną spójną całość. Podsumowanie Mały czytelnik wraz z kotem Homerem wkracza w świat flory i fauny, poznając sekrety z życia roślin i zwierząt. Jednocześnie wraz z głównym bohaterem może podumać nad istotą przyjaźni, nad tym, co ją wyróżnia spośród wielu różnych relacji. Pomysł autorki jest niebanalny, a z jego realizacją Emilia Dziubak poradziła sobie conajmniej dobrze. W parze z estetyką idzie tu wartościowa treść. I nawet jeśli nie jest jej tu zbyt wiele, z pewnością wystarczy, by rozbudzić dziecięcą ciekawość, skłonić do refleksji oraz do dalszej eksploracji otaczającego nas świata. Niezwykłe przyjaźnie. W świecie roślin i zwierząt to pozycja, którą z pewnością polubią mali miłośnicy przyrody. Być może nie jest to lektura idealna do poduszki, ale z pewnością sprawdzi się w przedszkolu. Nie tylko jako źródło wiedzy o roślinach i zwierzętach, ale również jako wstęp do rozmowy o przyjaźni i innych relacjach obecnych w naszym życiu. Moja ocena: 5/5 Tytuł: Niezwykłe przyjaźnie. W świecie roślin i zwierzątAutor: Emilia DziubakWydawnictwo: Nasza KsięgarniaRok wydania: 2018Liczba stron: 28Oprawa: Twarda Zachęcam również do przeczytania recenzji innej książki, która ukazała się nakładem Wydawnictwa Nasza Księgarnia: Pan Patyk. Największy kwiat na świecie: Bukietnica Arnolda. Roślina ta pasożytuje na krzewach spokrewnionych z winoroślą, sama nie wytwarza korzeni, łodyg ani liści. Charakteryzuje się tym, że posiada największy kwiat w świecie roślin. Składa się on z pięciu czerwonych i mięsistych płatków. Jego rozmiary wynoszą 80–100 cm średnicy i ok. 10 kg wagi. Wydziela cuchnący zapach gnijącej padliny, który wabi zapylające go muchówki. Kwitnie przez 5-7 dni raz na kilka lat. Z powodu odoru nazywany jest przez mieszkańców Sumatry „trupim kwiatem”. Największe liście na świecie: Wiktoria królewska. Liście pływające osiągają w ojczyźnie tego gatunku nawet do 400 cm średnicy . Brzeg o szerokości kilku cm wywinięty jest do góry, co chroni liść przed zalewaniem wodą i ograniczaniem wymiany gazowej. Wierzchnia strona liścia jest gładka i zielona, podczas gdy spód jest czerwony i mocno kolczasty (ochrona przed zgryzaniem). Liść od spodu wykształca listewki o wysokości ok. 6 cm tworzące użebrowanie wzmacniające konstrukcję liścia, chroniące przed złamaniem lub rozerwaniem blaszki liściowej. Listewki te zbudowane są z tkanki obfitującej w powietrze, tak że liść nie tylko doskonale pływa, ale wręcz unosi się lekko nad wodą (pod spodem zbiera się gaz wydzielany przez żywy liść). Wielkość i specyficzna konstrukcja liścia zapewnia mu na tyle dużą wyporność, że znane są fotografie przedstawiające dzieci unoszone na liściach (wielkie liście w ojczyźnie tego gatunku potrafią unieść dorosłe osoby do 75 kg wagi). Roślina rozwijając się z nasienia wypuszcza początkowo liście wąskie, później strzałkowate, następnie jajowate i dopiero później pojawiają się pierwsze liście wyżej opisane. Największe owoce na świecie: Dynia olbrzymia Największe owoce wśród roślin wytwarza dynia olbrzymia (Cucurbita maxima). W 2010 r. został wyhodowany okaz ważący 821 kg, a w 2014 r. w Niemczech 1054 kg. Największe nasiona na świecie: Lodoicja seszelska nazywana także Palmą seszelską. Wytwarza je palma seszelska. Osiągają do 22 kg (niektóre źródła podają nawet 25 kg). Mają 30 cm długości i do 90 cm obwodu. Palma seszelska rośnie tylko na dwóch wysepkach Praslin i Curieuse w archipelagu Seszeli. Wielkie nasiona nie oznaczają jednak dobrze rozwiniętego zarodka. Główną masę nasienia stanowi bielmo, z którego korzysta dojrzewający przez około 10 lat zarodek. Kiełkuje przez następne 3 lata. Największa ilość nasion: Dicksonia Antarctica. Prawdziwymi rekordzistami w produkcji diaspor są jednak rośliny zarodnikowe. Na jednym liściu paproci Dicksonia antarctica powstać może 750 milionów zarodników. Największa ilość nasion: Owocniki grzybów potrafią wytwarzać niewyobrażalne liczby zarodników - jeden owocnik czasznicy Calvatia gigantea może wyprodukować 7 bilionów zarodników. Najpotężniejszy pień o największej masie drewna: Mamutowiec olbrzymi. Przede wszystkim mamutowiec olbrzymi to nie jest jedyna nazwa tego drzewa. Gatunek ten bywa również określany pojęciami sekwoja olbrzymia, welingtonia, drzewo mamutowe, czy sekwojadendron. Został odkryty dopiero w XIX wieku i bardzo długo trwało, zanim otrzymał swoją obecna nazwę. Roślina ta jest bardzo długowieczna. Szacuje się, ze potrafi rosnąć nawet 3500 lat, co jest niesamowitym wynikiem, szczególnie, jeżeli uświadomimy sobie, że niektóre okazy pamiętają czasy starożytne. Wraz z wiekiem, mamutowcowi olbrzymiemu towarzyszą również ogromne rozmiary. Jest to jedno z najwyższych drzew na świecie, a ich wymiary dochodzą prawie do 100 metrów wysokości oraz 10 metrów średnicy pnia, ale znane są przypadki jeszcze większe, niestety już ścięte, szacowane na około 135 metrów wysokości i 12 metrów średnicy. Największy żywy organizm: Opieńka ciemna. W amerykańskim stanie Oregon żyje największy na świecie grzyb i najprawdopodobniej największy, dotąd odkryty, żywy organizm. Ma powierzchnię 1 665 boisk piłkarskich! Armillaria ostoyae, czyli opieńka ciemna, to popularny grzyb jadalny, występujący w klimacie umiarkowanym, również w Polsce. Wygląda niepozornie, bo kapelusz jednego owocnika może mieć maksymalnie 4-8 cm i wystawać nad ziemię na wysokość 20 cm. Wyjątkowość grzybów polega jednak na tym, że to, co istotne znajduje się pod ziemią. Ukryta tam grzybnia, stanowi szkielet i podstawę organizmu grzyba. Jego ryzomorfy („korzenie”) mogą rozrastać się na dużej przestrzeni. Owocniki, które zbieramy podczas jesiennego grzybobrania, wbrew pozorom nie są indywidualnymi bytami, wiele z nich może należeć to tego samego organizmu, są niejako jego „wypustkami”. I tak jeden osobnik osiągnął we wschodnim Oregonie naprawdę wyjątkowy zasięg - powierzchnię 9 kilometrów kwadratowych! Grzyb powstały z jednego, niedostrzegalnego gołym okiem zarodnika, rozwijał się prawdopodobnie od około 8-9 tys. lat. Z jednej grzybni, sięgającej nawet 1 metr w głąb ziemi, wykształcały się przez ten czas niezliczone owocniki. Podziemna struktura rozrosła się do niebotycznych rozmiarów, pokrywając blisko 900 hektarów lasów. Największa (drzewiasta) paproć: Cyanthea novae caledoniae. Najwyższa paproć to drzewiasty gatunek Cyathea novae caledoniae z Nowej Kaledonii osiągający 28 metrów wysokości. Największy storczyk: Galeola altissima. Jeden z największych storczyków Galeola altissima to pnącze o długości dochodzącej do 40 m. Żyjąc w symbiozie z mikoryzowym grzybem "pożera" za jego pomocą całe martwe drzewa. Największy kwiatostan: Puya raimondii południowoamerykański przedstawiciel bromeliowatych - Puya raimondii . Potężny kwiatostan tego gatunku wznosi się na wysokość około 9 metrów i kwitnie nieprzerwanie przez 50 do 100 lat! Najmniejsze kwiaty: Pilea microphylla. Najmniejsze kwiaty o średnicy zaledwie 0,35 mm ma drobny przedstawiciel pokrzywowatych Pilea microphylla. Najdłużej żywotne nasiona: Łubin. Niektóre znalezione na wykopaliskach nasiona nie utraciły siły kiełkowania, mimo że przekroczyły wiek tysiąca lat. Nad środkowym Yukonem znaleziono w zamarzniętych namuliskach nasiona łubinu, które nie straciły żywotności mimo upływu 10 tysięcy lat od ich powstania! Najmniejsze kwiaty o średnicy zaledwie 0,35 mm ma drobny przedstawiciel pokrzywowatych Najmniejsze owoce na świecie: Wolffia angusta, Wolffia globosa. Najmniejsze owoce na świecie ma wolfia. U australijskiego gatunku Wolffia angusta oraz azjatycko-afrykańskiej Wolffia globosa owoce nie przekraczają 0,3 mm długości. Są mniejsze od wielu pojedynczych komórek innych roślin. Owoce te osiągają wagę 0,07 mg i są 4 miliardy razy lżejsze od największych owoców świata - dyni. Najwyższy pies na świecie Zaus, dog niemiecki należący do rodziny z Michigan, mierzy ponad metr wysokości. Najmniejszy żyjący pies Mierząca niecałe 10 centymentrów wysokości chihuahua o imieniu Miracle Milly należy do rodziny z Portoryko. Najmniejszy gatunek słonia Najmniejszym gatunkiem słonia jest słoń karłowaty, podgatunek słonia indyjskiego zamieszkujący Borneo. Dorosłe samce osiągają wysokość 167 do 259 cm, a samice od 149 do 218 cm. Ich przeciętna waga to 2500 kg. Najmniejsza klacz na świecie Thumbelina, miniaturowa klacz, mierzy 44 cm wysokości. Należy do Kay i Paula Goesslingów z Missouri. Najwyższy żyjący koń Big Jake mierzy 208 cm wysokości. Najdłuższe zwierzę w morzu Praya dubia – rurkopław o długości 40-50 metrów Największe zwierzę Mierzący 33 metry długości, ważący 180 ton pływający waleń nazywany Płetwalem błękitnym to największe obecnie żyjące zwierzę na Ziemi. Jest jednym z ostatnich z gatunku olbrzymich wielorybów Najszybsze zwierzę Sokół wędrowny - Ten drapieżny ptak podczas polowania jest w stanie osiągnąć prędkość do 300 km/h. Najcięższy ptak Łabędź niemy - Jego waga dochodzi do 23 kilogramów, a mimo tego jest w stanie wzbić się do lotu. Największa rozpiętość skrzydeł Albatros jest rekordzistą i to podwójnym, w największej rozpiętości skrzydeł i największej wytrzymałości w świecie ptaków. Jego skrzydła mają długość do 3,5 metra co pozwala mu na swobodne szybowanie. Ptak ten w poszukiwaniu pokarmu jest w stanie okrążyć całą kulę ziemską co czyni go najwytrzymalszym w swoim gatunku. Jerzyk potrafi utrzymywać się w locie bez przerwy przez nawet 3 lata. Kopulacja czy spanie odbywa się u jerzyka w powietrzu, a on niemal nigdy nie siada na powierzchni. Najbardziej wybredne zwierzę Koala uważany jest za najbardziej wybredne zwierzę na Ziemi. Żywi się tylko i wyłącznie liśćmi drzewa eukaliptusowego, a gdy takich nie ma umiera z głodu. Najwolniejszy ssak Znany zaś powszechnie leniwiec to najwolniejszy ssak. Jego ospały tryb życia i powolne poruszanie się zmniejsza szanse na ucieczkę przed drapieżnikiem niemal do zera. Najliczniejsze stado Największym stadem jakie kiedykolwiek zaobserwowano na ziemi było stado szarańczy. Szacuje się, że ich ilość o 4,5 raza przewyższała łączną liczbę ludzi na planecie. Anakonda z Ameryki Południowej - mierząca blisko 13 metrów okazała się najdłuższym ze wszystkich kiedykolwiek znalezionych węży. Warto zaznaczyć, że pyton o imieniu Kolos był najdłuższym wężem, żyjącym w niewoli. Miał 10 metrów długości i ważył 170 kilogramów. Największe uszy Słoń – ma największe uszy. Mogą one osiągać około 1,20 metra długości. Koń i struś – mają największe oczy wśród wszystkich zwierząt lądowych. Są one mniej więcej półtora raza większe niż oczy dorosłego człowieka. Najmniejszy ptak Koliber – to najmniejszy ptak. Ma zaledwie 5 centymetrów długości. Potrafi latać pionowo, jak helikopter i zawisać w powietrzu, gdy pije nektar z kwiatów. Żółw – jest najbardziej długowiecznym zwierzęciem świata. Dożywa często ponad stu, a nawet dwustu lat. Żaglica – najszybsza z ryb. Gdy zmierzono jej czas okazało się, że płynęła z prędkością 100 kilometrów na godzinę. Składa wówczas wszystkie płetwy wzdłuż ciała, a grzbietową wystawia tylko przy skrętach, aby uniknąć poślizgu. Najdłuższe wędrówki Rybitwa popielata – wędruje najdalej spośród wszystkich ptaków, gdyż z Grenlandii leci na Antarktydę. W świecie zwierząt nie ma drugiego tak wytrwałego wędrowca, który co roku pokonuje ponad 70 000 kilometrów, od miejsc rozrodu na zimowiska i z powrotem. A wszystko to dzieło niewielkiego ptaka ważącego 85-125 gram o rozpiętości skrzydeł 75 cm. Klimat Pora jesienna, to jedna z czterech podstawowych pór roku w przyrodzie, w strefie klimatu umiarkowanego. Charakteryzuje się umiarkowanymi temperaturami powietrza z malejącą średnią dobową, oraz (w przypadku Polski) stosunkowo dużym w skali roku opadem atmosferycznym. W świecie roślin i zwierząt jest to okres gromadzenia zapasów przed zimą[1]. Za jesień klimatyczną przyjmuje się okres roku (następujący po lecie), w którym średnie dobowe temperatury powietrza wahają się pomiędzy 15 a 5 °C[2]. Zasadniczo po jesieni następuje zima, jednak pomiędzy tymi okresami znajduje się klimatyczny etap przejściowy – przedzimie. Jesień astronomiczna rozpoczyna się w momencie równonocy jesiennej i trwa do momentu przesilenia zimowego[3], co w przybliżeniu oznacza na półkuli północnej okres pomiędzy 23 września a 22 grudnia (czasami daty te wypadają dzień wcześniej lub dzień później, a w roku przestępnym mogą być dodatkowo cofnięte o jeden dzień). Podczas jesieni astronomicznej dzienna pora dnia jest krótsza od pory nocnej, a ponadto z każdą kolejną dobą dnia ubywa, a nocy przybywa. Dla półkuli południowej wszystkie opisane daty i zjawiska są przesunięte o pół roku. Za miesiące jesienne na półkuli północnej uznaje się wrzesień, październik i listopad, a na południowej marzec, kwiecień i maj. Roślinność Poranne mgły i kolorowe liście wprowadzają do ogrodu jesienny nastrój, a kwitnące jeszcze o tej porze byliny dodają mu urody. I nie pozwalają zapomnieć o lecie... (Fot. Paweł Słomczyński) Niektóre gatunki bylin, takie jak rudbekie, słoneczniczki czy liatry, rozpoczynają kwitnienie w środku lata i kontynuują je do września lub października. Sporo jest też roślin, jak wieloletnie astry zwane marcinkami, chryzantemy czy odmiany rozchodnika okazałego, które dopiero teraz rozwijają pąki kwiatowe. Oprócz tych popularnych jesienią swoje pięć minut mają także gatunki mniej znane, np. mało wymagający żółwik (Chelone) o różowych kwiatach w kształcie głowy żółwia. Równie łatwy w uprawie jest niewysoki (do 30 cm) rdest pokrewny (Polygonum affine) o kwiatach różowych i czerwonych, skupionych w zwartych kwiatostanach. Szeroko się rozrasta i może pełnić funkcję rośliny okrywowej. Miejsca zacienione warto ożywić dorastającą do 40-60 cm trójsklepką owłosioną (Tricyrtis hirta). Jej wzorzyste kwiaty przypominają storczyki. Z kolei na stanowiska słoneczne, a przy tym wilgotne nadaje się wieloletnia lobelia szkarłatna (Lobelia cardinalis) o intensywnie czerwonych kwiatach. Późne byliny warto wykorzystać do stworzenia atrakcyjnych jesiennych kompozycji. Astry (krzaczasty, nowobelgijski czy nowoangielski) kwitną bardzo obficie na fioletowo, różowo albo biało. Ich odmiany różnej wysokości (30-150 cm) warto sadzić w towarzystwie srebrzystych jałowców, świerków kłujących i krzewów o purpurowych liściach, takich jak berberys Thunberga 'Atropurpurea' czy perukowiec 'Royal Purple'. Byliny, które długo kwitną, możemy też łączyć na rabatach z równie wytrwałymi gatunkami jednorocznymi, takimi jak aksamitki, nagietki oraz astry chińskie. Kwiatowy akord na koniec sezonu wybrzmiewa też w ogródkach skalnych. Do niskich, a efektownie kwitnących jesienią gatunków należą: cyklamen neapolitański, dziewięćsił bezłodygowy, goryczki - siedmiodzielna i chińska, rozchodnik Siebolda, zawciągowiec zwyczajny i złocień arktyczny. Jesienne byliny zwykle dość późno rozpoczynają wegetację, dlatego na rabacie dobrze jest je sadzić z gatunkami wiosennymi. Dzięki temu ciągle będzie tu kolorowo. Zwierzęta Jesień wśród ptaków to okres widowiskowych wędrówek. Chodź odloty zaczęły się już w sierpniu, to jednak przełom września i października jest czasem, kiedy na niebie można obserwować klucze żurawi, gęsi czy kormoranów. Wschodnią granicę gmin Suchy Dąb i Cedry Wielkie tworzy obszar specjalnej ochrony ptaków Dolina Dolnej Wisły. Jest on terenem, przez który prowadzi szlak wędrówek dziesiątek tysięcy ptaków wodno-błotnych. Stanowi bardzo interesujące miejsce obserwacji ornitologicznych, między innymi nurogęsi, bielików, gągołów czy gęsi, które tworzą czasem w locie zamiast tradycyjnych kluczy ciekawe figury. Zimą, w naszej szerokości geograficznej warunki bytowania ptaków bardzo zmieniają się w stosunku do tych, jakie panują w ich okresie lęgowym. Podstawowym czynnikiem jest brak pokarmu. Znikają w tym czasie z naszego otoczenia owady i płazy. Jeziora i rzeki zamarzają, odcinając dostęp do ryb i znajdujących się tam bezkręgowców. Ptaki żyjące na zbiornikach wodnych tracą bezpieczną kryjówkę. W czasie opadów śniegu, biały puch pokrywa roślinność, która i tak w tym czasie znajduje się w stanie spoczynku i nie wytwarza nasion i owoców. Jako przykład może nam posłużyć nasz pospolity bocian biały, który poluje spacerując po polach i łąkach. Żaby jednak nie stanowią podstawy jego pokarmu, w skład jego diety wchodzą przede wszystkim owady (np. pasikoniki, chrząszcze), dżdżownice oraz drobne gryzonie jak norniki czy ryjówki. W okresie zimowym większa część jego menu nie występuje, a teren łowów pokrywa warstwa śniegu. Tymczasem w Afryce znajdzie dla siebie wiele otwartych przestrzeni pełnych szarańczy i innych przysmaków. Głównym celem wędrówek ptaków z Polski jest południowo zachodnia Europa oraz prawie cała Afryka. Zależnie od indywidualnych cech, poszczególne gatunki wybierają różne szlaki przelotów. Część z nich kieruje się na zachód i przez cieśninę Gibraltarską, inne omijają Morze Śródziemne od wschodniej strony przez cieśninę Bosfor. Są też ptaki, które przelatują bezpośrednio nad akwenem oddzielającym oba kontynenty. Północne tereny Czarnego Lądu to zimowe ostoje miedzy innymi żurawi, łysek, gęgaw czy kopciuszka. Bociany, trzczinniczki, muchołówka szara i kukułka docierają nawet do Republiki Południowej Afryki. Ptaki pokonują od kilku do nawet kilkudziesięciu tysięcy kilometrów. Niektóre przygotowania ptaków do odlotu łączą się ze wcześniejszym gromadzeniem się osobników z danego regionu w jednym miejscu. W ten sposób szykują się do podróży żurawie czy bociany, tworząc swoje słynne sejmiki. Podobne zachowanie można zaobserwować u sójek, które w okresie jesiennym spotyka się w liczniejszych grupach. Przyczyna jest zgoła inna, ponieważ te ptaki pozostając w kraju na zimę robią zapasy pożywienia z żołędzi czy bukwi. Ptaki zlatują się więc w okolice dębów i zbierają jego nasiona, by ukryć je w dziuplach lub ściółce. Nie odlatują jednak później do ciepłych krajów i stąd powiedzenie „wybierać się jak sójka za morze”. Inne sposoby przygotowania się do zimy wykazują ssaki czy płazy. Ta druga grupa zwierząt, podobnie jak gady, są zmiennocieplne i nie przeżyją w ujemnych temperaturach. W związku z tym zapadają w sen zimowy, zakopując się w mule na dnie zbiorników wodnych lub szukają kryjówki w różnych szczelinach. Październik to czas układania się do snu jeży oraz nietoperzy, które latem spotykamy w naszych ogrodach i nad głowami. Większe ssaki zmieniają w tym czasie futra na zimowe. Najlepiej można to zaobserwować u sarny, która z czerwono rudej staje się szaro popielata. Na przełomie października i listopada samce tego gatunku, zwane kozłami, zrzucają poroże i ze spaceru możemy przynieść ciekawą pamiątkę. Fot. i red. U. Bastek Bawełna jako przyczyna wojny secesyjnej, rośliny przyprawowe jako cel podróży Kolumba, ziemniaki, których nieurodzaj zmienił historię Irlandii, a potem i Stanów Zjednoczonych... Historia świata wygląda bardzo ciekawie, jeśli spojrzy się na nią od nowa – z punktu widzenia roślin! – przekonuje Wojciech Doroszewicz z UW. Historia świata według roślin Wojciech Doroszewicz, doktorant Instytutu Studiów Regionalnych i Globalnych Uniwersytetu Warszawskiego podczas wykładu "Historia świata według roślin" w ramach Festiwalu Nauki w Warszawie opowiedział, że rośliny zmieniają historię świata. I to nie tylko kulinarną. Badacz opowiedział historię tulipanów, które stały się przyczyną pierwszej bańki spekulacyjnej w królestwie Niderlandów. W XVII wieku pojawił się ogromy popyt na tulipany. Szczególnie w cenie były te kwiaty, których płatki były w szczególny sposób wybarwione przez chorobę wirusową. Cebulki takich kwiatów zaczęły osiągać niebotyczne ceny – jedna sztuka niekiedy sprzedawana była za 1000 ówczesnych guldenów, co można porównać do wartości 10-krotności rocznej pensji. Najdroższą cebulkę tulipana sprzedano natomiast aż za 6000 guldenów. Popyt tak przerósł podaż, że wkrótce zaczęto sprzedawać cebulki, które nawet jeszcze nie wyrosły. A to doprowadziło do pierwszego w historii krachu, co zatrzęsło gospodarką ówczesnego państwa. W historii nieźle namieszał też ziemniak. Ta roślina trafiła do Europy z Ameryki, ale niezbyt szybko przyjęła się jako roślina jadalna. Początkowo nawet - jako że ziemniak na surowo nie nadaje się do spożycia – nazywano go "bulwą Belzebuba". Roślinę uprawiano więc początkowo w Europie w celach ozdobnych. Doroszewicz powiedział, że Maria Antonina nosiła kwiaty ziemniaka przy swoich sukniach. Dopiero z czasem zrozumiano, że bulwy po ugotowaniu są smaczne i pożywne. Dlatego w XVIII wieku Fryderyk Wielki nakazał w Prusach uprawiać tę roślinę. "Ziemniak zaczął się przyjmować. Bez niego rewolucja przemysłowa nie miałaby miejsca" – ocenił Doroszewicz i wyjaśnił, że dzięki ziemniakom rosnąca liczba ludności w miastach miała co jeść. Światowa gospodarka zaczęła być w dużym stopniu zależna od upraw ziemniaka. Fot. S. Hermann & F. Richter/Pixabay Kwiat ziemniaka Boleśnie przekonała się o tym w drugiej połowie XIX w. Irlandia, kiedy patogeny opanowały tam uprawy ziemniaka. Doprowadziło to do wielkiego głodu w Irlandii. Ponad 1 mln mieszkańców umarło z głodu, a ponad 2 mln wyemigrowały do Stanów Zjednoczonych, co w sporym stopniu wpłynęło na losy tego państwa. Rośliny stały też u podłoża odkryć geograficznych. W końcu motywacją podróży Krzysztofa Kolumba i poszukiwania nowej drogi do Indii były rośliny korzenne - pieprz, cynamon, goździki, gałka muszkatołowa. Były one drogie i pomagały w przechowywaniu żywności – mięsa, które dzięki konserwacji nie psuło się tak łatwo. Doroszewicz opowiedział też o roślinach, które pomogły Europejczykom podbić Amerykę. A były to... przywożone ze zwierzętami europejskie chwasty takie jak mniszek lekarski, koniczyna czy babka. Indianie nazywali je "stopą Anglika", bo z czasem wyrastały w każdym miejscu, w którym zatrzymywali się najeźdźcy. Dzięki europejskim chwastom zwierzętom hodowlanym – np. krowom i świniom, które przywożono do Ameryki – łatwiej było się zaadaptować do nowych warunków. Nieco mniej w Polsce znana roślina – brezylka ciernista – odegrała z kolei ważną rolę w historii Brazylii. Doroszewicz wyjaśnił, że nazwa "Brazylia" pochodzi właśnie od brezylki, która była najważniejszą rośliną eksportowaną z tamtych rejonów. Drewno tego drzewa miało walory ozdobne. Stosowano je przy budowie okrętów, mebli czy w lutnictwie. Poza tym z rośliny tej uzyskiwano barwnik stosowany do barwienia szat biskupich czy kardynalskich. Nadmierna eksploatacja brezylki ciernistej sprawiła jednak, że teraz jest to gatunek zagrożony wyginięciem. Fot. Stan Shebs/Wikimedia Commons Brezelka ciernista Inną z roślin, która zmieniła historię, był chinowiec. Doroszewicz zwrócił uwagę, że zawarte w korze tego drzewa związki – chinina i chinidyna – pomagają zwalczać malarię. A to malaria sprawiała, że Europejczykom nie udało się podbić Afryki tak szybko jak Ameryki. Kiedy jednak odkryto lek na malarię – droga do podboju Afryki w XIX wieku stała się łatwiejsza. Również banany zapisały się w historii świata - zwłaszcza w historiach krajów Ameryki Łacińskiej w XX wieku. Korporacja United Fruit Company, która miała monopol na eksport owoców tropikalnych z krajów Ameryki Środkowej wspierana była przez USA. Korporacja ta tak silnie wpływała na politykę i rządy krajów, że nazywano je potem bananowymi republikami. Doroszewicz zwrócił też uwagę na rolę bawełny w wojnie secesyjnej. Roślina ta stanowiła trzon gospodarki stanów Południa. Gdyby nie niewolnictwo, uprawa bawełny przestałaby być opłacalna. Dlatego stany Południa nie zgadzały się, by obalić niewolnictwo. Doktorant wymieniał też, jak dużą rolę w historii odegrała trzcina cukrowa, kauczukowiec, kawa, tytoń czy kakao. Badacz zastanawiał się też, jakie rośliny odegrają rolę w przyszłej historii świata. 2016-10-07Tekst: źródło – PAP - Nauka w Polsce, zdjęcie tytułowe: NadineDoerle/Pixabay

przykłady rytmów sezonowych w świecie roślin i zwierząt